Hatırla Ey Bafra...! 

Tanıkların ifadesine göre Ulu Önder Mustafa Kemal’in 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’a ayak basmasının ardından önce Samsun’da ve ardından Havza’da Bayram efendinin evinde görüştüğü Hacı Hafız Mustafa Önder, Bafra Cemiyet-i Hayriye-i İslamiye, Müdafaa i hukuk cemiyetlerinde önderlik etmiş devamında halk partisinde belediye ve umumi meclis azalığında bulunmuş, Bafra Halkevinin ilk başkanlığını yapmıştır.  

Bafra cemiyet hayatının bu önemli ve önder şahsiyetinin ölüm yıldönümü yaklaşırken hatırlamak ve hatırlatmak bu topraklara olan borcumuzdur! 

Tarihler 20 Ağustos 1949’u gösterdiğinde Ali Rıza Kefeli’nin sahibi olduğu, ancak neşriyatı fiilen idare eden Süleyman Türk’ün Bafrasesi Gazetesinde kalın puntolarla Hacı Hafız Hacı Mustafa Önder’in hayatını kaybettiği bildiriliyordu: 

Mustafa Önder’i kaybettik

“Memleketimizin çok muhterem ve asil simalarından Mustafa Önder (Kolaylı Hacı Hafız Mustafa) 18 Ağustos 949 Perşembe günü kalp durmasından Hakkın rahmetine kavuşmuştur.

Merhum, Bafra’mızın çok sevilen ve sayılan kıymetli ve bilgili bir şahsiyeti idi. Kendisine, Önder soyadını pek yerinde ve haklı olarak seçmişti. Çünkü milli kurtuluşun başlangıcından bugüne kadar bu dava ve hareketin, hakikaten Bafra’mızda önderliğini yapmıştır. 

Bu günkü halk partisinin birer istihale devreleri olan Cemiyet-i Hayriye-i İslamiye ve Müdafaa- i hukuk cemiyetlerinde ve nihayet halk partisinde hakikaten önder olarak yılmadan çalışmış ve bu uğurda çok mesai ve himmet harcamıştır. Bütün bu mili işlere hayrühahlığı, temiz ve lekesiz karakteri, insan ve yurtseverliği, dinî bütünlük ve hakikat yolundaki bağlılığı gibi meziyet ve faziletlerini de eklersek, merhumun her hususta üstünlüğü tezahür eder. 

Memleketin hemen her iş sahasında çalışmış ve dürüst olarak o işten, ayrılmıştır. Esasen yaradılışındaki dürüstlük ve ruhundaki temizlik, Mustafa Önderi bu memleketin unutmamasına ve daima rahmet ile anmasına kâfidir. Temel mesleği olan ticaret ve ziraat işlerinde de dürüstlüğü ve merhametliliği ile kendisini sevdiren bu faziletli şahsiyeti yetiştirdiğinden dolayı (Kolay köyü) ve dolayısıyla Bafra’mız iftihar etmelidir. 

Dini Bakımdan ise Tanrının buyruğunu ezberleyerek (hafız) ve Hacca gidip Peygamberler Peygamberini ziyaret ederek (Hacı) sıfatlarını da kazanan merhum, yine, bu sıfatlara lâyık olarak Hakkın huzuruna ulaşmıştır. 

Memleketimizin bu acı kaybından doğan teessürü ve ailesinin kederlerini gazetemiz de paylaşır ve Ulu Tanrıdan rahmet ve mağfiret diler.”

17 Eylül 1949 tarihli Bafrasesi gazetesinde de merhumun mevlidi için çıkan haber şu şekildedir:

Kolaylı Hacı Hafız için Mevlüt

 “16 Eylül Cuma günü ilçemizin müstesna simalarından Kolaylı Hacı Hafız için Kolay köyünde bir Mevlüt okutturulmuştur. Uzun bir insan ömrünü dolduran çağ içerisinde cemiyetler, parti, belediye ve umumi meclis vazifelerinde fedakârane ve üstün bir vatanseverlikle hizmet eden merhumun aziz hatıralarına saygı olsun diye partililer ve belediye meclisi üyeleri arkadaşları da bu dinî törene iştirak etmişlerdir. Kıymetli hemşerilerimizden Ali Sırrı Günday, beraberlerinde eksper Kerim Köktener, Hafız Rıza Yaşıt olduğu halde Samsun’dan ilçemize gelmişler, Kerim Köktener ve Hafız Rıza Yaşıt tarafından Mevlût okunduğu öğrenilmiştir. Hayatını memleket saadetine vakfetmiş güzide kıymetlerden olan aziz ölüye tekrar rahmetler dileriz.”

Cumhuriyetin ilanından önce ve sonrasında Bafra cemiyet hayatının önderlerinden olan Kolaylı Hacı Hafız Mustafa Önder ve ailesinin (İmamoğlu bay Mustafa Nuri, İmamoğlu bay Mehmet, İmamoğlu bay Hasan, İmamoğlu bay Dursun, İmamoğlu bay İlyas, İmamoğlu bay Abdi, İmamoğlu bay Mustafa) tarihi misyonuna uygun olarak “ÖNDER” soy ismi alması Kemal Gündüzoğlu’nun Sahibi ve yayma müdürü olduğu “Tütün ilinde haftada bir çıkan” 31 1.kanun 1934 tarihli “BAFRA” gazetesine yansımıştır. 

Ölüm ilanında bildirilmeyen hususlardan biri de Hacı Hafız Mustafa Önder’in Atatürk İlke ve Devrimlerinin yanı sıra Cumhuriyet değerlerinin de açıklanarak halka benimsetme görevini yerine getiren halkevlerinin 24 Şubat 1933 yılında açılan Bafra Şubesinin ilk başkanı olmasıdır.

Fotoğrafın orijinali Sn. Ali AK tarafından Bafra Tütün Müzesine bağışlanarak teşhir edilmesi sağlanmıştır.

Fotoğrafta yer alan Bafra Halkevi İdare Heyeti

Bafra Halkevi Yayın Organı Altın Yaprak Dergisinin 31.01.1937 tarihi 21. Sayısında yer alan Mahmut Üstüner’in Bafra Araştırmaları yazı dizisinde Mustafa Önder’den bir mektup aldıklarını şu şekilde ifade ediyor:

“Bafra Tarihi tefrikamız hakkında Bay Mustafa Önderden bir mektup aldık. Millî Mücadelede Müdafaa-i hukuku Milliye cemiyetinde büyük hizmetleri geçen ve devrim, gençlik hareketleriyle daimî ve yakından ilgili bulunan, evimizin ilk başkanı değerli ülkü yoldaşımızın bir mektubunu ve vesikaların suretlerini tarihi bir kıymeti bulunması itibariyle aynen aşağıya koyuyoruz.”

Burada bahsedilen vesikalar; 14 Mayıs 335 tarihli ve reddi ilhak heyeti millîyesi imzasıyla İzmir’in işgalini haki  ve vatan ordusuna ilhakı amir telgraf, 17 Mayıs 335 tarihli olan ikincisi dahi birinci telgraf üzerine ve 21 Mayıs 335 tarihli olan üçüncüsü dahi İzmir’in işgali esnasında irtikap olunan faciaları hikaye eden 19 Minh tarihli diğer telgraf üzerine ve yapılan hararetli ve büyük mitingler sonunda Bafra Reddi ilhak idare heyeti, müftü ve belediye reisi imzalarıyla itilaf devletleri mümessillerine  ve bir sureti o günün sadrazamına çekilen protesto telgraflarının suretleridir.

O acıklı ve felaketli günlerde Bafra’mızın hissiyatına makes olan son iki vesika aynı zamanda kutsal ve tarihi vazifesine başlamak üzere Samsana müteveccihen hareket eden Büyük rehberin henüz vapurda ve yolda bulunduğu bir sırada müstakbel istiklal mücadelesinde ve müstakbel halaskarın peşine Bafralıların nasıl koşacağını gösteren… şahidi adilidir.

 Bu belgelerin ardından Mustafa Önder mektupla üç vesika daha göndermiştir: 

Kuvayi milliye teşkilatının ilk başlangıcında yedi maddelik küçük harpler hakkında talimat, o devirde inas mektebi olan sonrasında Gazi ilk mektebine dönüştürülen bugün belediye yanında âtıl vaziyette metruklaşan binada ilk kongre için 30 Kanunuevvel 335 tarihli ve küçük bir karton üzerine yazılmış davetiye, Üçüncü ise on sekiz maddelik Müdâfaa-i hukuk teşkilatına dahil olan oymakların vazifesine ait talimat başlıklı 15 fırka kumandanı Şefik Avni İmzasıyla gönderilen talimatnamelerdir. Ayrıca Tasköy, Kolay, ilyaslı gibi büyük köylerde bulunan silahların cinsi ve cephane miktarını, oymak ve kır ağalarının isimleriyle bölük ve manga teşkilatını ihtiva eden defterlerin kendisinde bulunduğunu bildirmektedir.

Bugün bu belgeler nerededir bilinmez. Ancak yukarıda bulunan fotoğraf Kolaylı Emekli Öğretmen Ali Ak tarafından Tütün Müzesi Müdürü Canberk Uncu ’ya teslim edilerek müzede teşhiri sağlanmıştır. Ayrıca Bafra tarihi için paha biçilmez değerdeki Bafra Halkevi Yayın organı Altın Yaprak Dergisi (1935-1937) yine Ali Ak üstün çabalarıyla sınırlı sayıda tıpkı basımı yapılarak yok olmaktan kurtarılmıştır.  

Bu vesileyle Bafra’nın kurtuluşu ve cumhuriyetin kuruluşunda etkin roller oynayan vatan kahramanı Hacı Hafız Mustafa Önder’i saygıyla yad ediyor, belediyeden Çilhane Mahallesi Hacı Hafız sokağın adının Hacı Hafız Mustafa Önder Sokak olarak değiştirilmesini, Kolay’da göl kenarında bulunan mezarlığının temizlenerek bilgilendirici bir tabelayla ziyarete uygun hale getirilmesini talep ediyorum.

Erkan Avşaroğlu

3 Temmuz 2024, BafraHaber.com