Asırlık Gelenek, Mehmet Güntekin’in 34 Yıl Önce Yazdığı Notalar İle Yaşayacak

Geçmişi yüzlerce yıla dayandığı iddia edilen ve 90’lı yıllardan sonra belediyenin himayesinde kutlanmaya başlanan Topkandil Şenlikleri’nde söylenen mani, 1991 yılında Mehmet Güntekin tarafından notaya alındı.

Bafralı tarihçi ve sosyolog Emin Günaydın, tarih araştırmaları kapsamında gazete taramaları yaparken, Topkandil Şenlikleri ile ilgili bir haberi gazete arşivlerinden gün yüzüne çıkardı. 1991 yılında "Topkandil Gecesi" başlığıyla yayımlanan haberi kaleme alan isim, Bafra için hiç de yabancı biri değildi. Türkiye çapında müzik alanında söz sahibi olan, besteci, koro şefi ve müzikolog gibi birçok unvanı hak eden Mehmet Güntekin, Bafra’da yıllardır kutlanan Selesepet Topkandil Gecesi hakkında Tercüman Gazetesi’nde bir yazı yazmış ve dönemin belediye başkanı Sefer Peker ile de bir röportaj gerçekleştirmişti. Güntekin, aynı haberde, sokaklarda çocukların ellerinde fenerlerle söylediği maninin notalarını da kayda geçirmişti.

Haberi gün yüzüne çıkaran Emin Günaydın, çalıştığı okulun müzik öğretmenleri ve müzisyenler olan Oğuzcan İşsever ve Volkan Cezairli'ye  bu notaları seslendirtti.

Cumhurbaşkanlığı Klasik Türk Müziği Korosu şefi Mehmet Güntekin’in, 9 Nisan 1991 tarihli Tercüman Gazetesindeki yazısı:

Kültürümüzde çocuğa verilen önem, ona ait değerlerin de ağırlıklı bir yere sahip bulunmasıyla kendini gösteriyor. “Çocuk Oyunları”, böylece milli folklorün en önemli dallarından biri halinde folklor kadrosu içindeki yerini alıyor. Yüzyılların aşındırıcı etkisinden sıyrılarak günümüze gelen “çocuk oyunları”nın bu şekilde milli kimliği belirleyen değerler kapsamında incelenmesi gerekiyor. Böyle önemli bir unsurun içinde yer alan küçük bir ayrıntı bile geçmişteki hayatımız hakkında önemli ipuçlarını taşır. Yine bu unsurlar sayesinde “geleneksellik” vasıtasıyla “yaşayan bir milli kimliğe” sahip olduğumuzun farkına varırız.

Bir Karadeniz şehri olan Bafra’da, tören havasında yaşanan bir çocuk eğlencesi vardır: “Topkandil Gecesi” veya “Sele Sepet Topkandil” denilen bu eğlence, Ramazan’ın onbeşinci gecesi düzenlenir. Çocuklara mâlûmşus bulunan bu eğlencenin tertibi, aslında bütün bir halkın topyekûn hazırlıklarıyla ve katılımıyla gerçekleşir.

Bizim çocukluğumuzda günlerce öncesinden başlayarak hazırlıklara girişilirdi. Dargelirli olanlarımız kese kâğıtlarını körük şeklinde fenerler haline getirir, bu fenerleri rengârenk boyayarak iplerle ve mum dikilerek gazoz kapaklarından ışık sızdırırdı. Harçlığı kuvvetli olanlarımız ise Bursa işi hazır “topkandil”leri çarşıdan satın alır, yatağının altında korumaya alarak Ramazan’ın on beşinci gecesini bekledi. Annelerimiz “nokul” denen üzümlü çöreği de hazır etmişse, iş tamamdır. Nihayet o gece gelir, iftar sofrasında vakit geçirmek bilmezdik. Sofralarından kalkar kalkmaz yüzlerce çocuk şehrin sokaklarına ellerinde “topkandil”lerle dökülür ortalığı, uzayan gecede ışık oyunlarından rengârenk bir cümbüş ve kaynaşma alırdı.

“Sele sepet topkandil

 Aç kapıyı ben geldim

 Ayda yılda bir kere

 Kapınıza hoş geldim”

tekerlemeleriyle müzikli bir cümbüşe dönen ve sahur vakitlerine kadar süren bu eğlencede, önünde durulan her kapıdan mendillere, sepetlere şeker, lokum, nökul, kurabiye ve nadiren de olsa bozuk paralar doldurulurdu.

Çocukluğumuzun bu tatlı hatırası, geçen günlerde TV haber bülteninde izlediğimiz haberle yeniden yaşandı. Bafra’daki bu asırlık çocuk eğlencesi, artık belediyenin organizasyonu altında düzenleniyormuş.

Haber yayınlandıktan sonra Bafra Belediye Başkanı Sefer Peker’i telefonla arayarak, organizasyonun boyutları hakkında bilgi istedik. “Topkandil”, milli kültürümüzün mahalli tarafları açısından bir kültür değeri olarak gördüklerini, konunun “çocuk” olduğu için de ayrı bir önem verdiklerini ifade eden Peker, bu eğlenceleri bir “festival” haline dönüştürmeye kararlı olduklarını söyledi. “Topkandil Alayları” düzenleyerek, nüfusun artmasıyla birlikte çok dağınık şekilde gerçekleşen eğlencelerin derli-toplu hale getirildiğini, eskiden kestane fişekleri ve maytaplarla yapılan topkandil gecesi sonu gösterilerinin “havaî fişek” gösterileriyle zenginleştirildiğini anlatan Sefer Peker, çocuklara şeker dağıtma gibi tatlı bir geleneğin, belediyenin de katkısıyla devam ettirildiğini sözlerine ekledi.

Bafra’nın “Topkandil geceleri”, müzik unsurundan ayrı düşünülemeyecek çocuk eğlenceleridir. Belli bir ritm ve melodilerle birçok tekerleme çocuklar tarafından söylenir, ev sahiplerinin kapıya çıkması böylece müzik yoluyla sağlanırdı. Ama her kapıda muhakkak söylenen özel bir tekerleme vardı ki, hiç değişmeyen tek tekerleme buydu. Yukarıda ilk dörtlüğünü kaydettiğimiz bu tekerlemeyi, folklor araştırmacılarının dikkatine sunmak üzere notaya aldık.

Şiiriyle, şarkısıyla, yiyecek-içeceğiyle, kısacası her türlü motifiyle bir bütünlük gösteren böyle güzel bir eğlencemizin, Bafra Belediyesi gibi kadirbilir ellerin desteğiyle yeniden canlanması sevindirici. Çünkü bu geleneklerde kendimizi buluyoruz.

Bafranın haberi, bafra